Saç Dökülmesi (Alopesi)
Saç Dökülmesi (Alopesi)
Saç dökülmesi normal bir süreç mi?
Her saç telinin bir yaşam süresi vardır. Bu süre saçlı deride ortalama 5 yıldır. Saçı oluşturan hücreler de vücudun diğer her hücresi gibi doğar, büyür, duraklama dönemine girer ve dökülür. Yani saç gelişimi çok dinamik süreçtir, saç dökülmesi de oldukça normal bir durumdur. Saç dökülmesinde önemli olan dökülen saçların miktarı, süresi, tipidir ve kişiden kişiye bu özellikler değişir. Burada önemli olan dökülenin yerine yenisinin çıkmasıdır.
Her saç telinin ne kadar ömrü var?
Her bireyin saçında bazı kişisel farklılıklar olmak üzere yaklaşık 120.000 ile 150.000 adet saç kökü vardır. Her saç telinin büyüme (anagen faz), gerileme (katagen faz), dinlenme (telogen faz) ve dökülme (ekzojen faz) dönemi vardır. Tüm bu döngünün süresi bireysel farklılıklar göstermektedir. Saçların büyük çoğunluğu anagen fazdadır ve bu dönem yaklaşık 2-7 (ortalama 5) yıl sürmektedir. Telogen faz ise yaklaşık 2-3 ay sürmektedir ve altta yeni saç büyüdükçe dışarı atılmaktadır.
Bir saç teli dökülünce yerine yenisi ne kadar sürede çıkar?
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi saçın döngüsü bireysel farklılıklar göstermektedir ancak genel olarak sağlıklı bir saç derisinde saçlar ayda yaklaşık 1-1.3 cm uzamaktadır. Eğer saç kökleri bazı hastalıklar veya travma gibi nedenlerle geri dönüşümsüz hasara uğramadıysa yeniden çıkması beklenir. Ancak erkek tipi kellikte dökülen tepe, alın ve şakaklar gibi bazı alanlarda geri dönüş mümkün olmayabilir. Saçların yenilenmesi dinamik bir süreçtir ve bir yandan dökülme olurken, aynı anda yerine yeni saçlar çıkmaktadır ve büyüme fazı 2-7 yıl sürmektedir.
Saç dökülmesi ne zaman bir soruna işaret eder? Miktarı ve süresi önemli mi?
Daha önceden günde 100 tele kadar saç dökülmesi normal olarak kabul edilirdi ancak günümüzde her hastanın kendi saç dinamiğine göre bu değerlendirme yapılmakta ve karar verilmektedir. Yine de genel kural günlük 100 telden fazla saç dökülüyorsa mutlaka bir dermatoloğa gitmekte fayda vardır. Saçın birkaç alanından hafif çekme ile 3-4 telden fazla gelmesi uyarıcı olabilir. Sadece dökülme değil saç tellerinde minyatürizasyon dediğimiz zayıflaşma, cılızlaşma ve incelme de dermatologlar için önemlidir. Kadınlarda at kuyruğu kalınlığının da öncesine göre incelmesi de dikkat edilmesi gereken bir diğer husustur. Bunun dışında süre de tabi ki önemlidir ve dermatoloji uzmanları tarafından değerlendirmelidir.
Saç dökülmesinin sebepleri nelerdir?
Saç dökülmesinin değişik tipleri vardır ve bazıları geri dönüşümsüz olabilir. Genel olarak hormonlar (tiroid ve seksüel hormonlar), genetik alt yapı, beslenme alışkanlıkları, anemi denilen kansızlık hastalığı, bazı vitamin ve/veya mineral eksiklikleri, ateşli enfeksiyonlar, kan sulandırıcı veya antidepresan gibi bazı ilaçlar, kemoterapi, baş bölgesine uygulanan radyoterapi, psikojenik stres, kadınlarda gebelik, doğum ile menopoz süreçleri ve saça uygulanan yıpratıcı işlemler saç dökülmesine neden olabilir. Özellikle erkeklerde görülen saç dökülmesinin en yaygın sebebi genetik faktörlerdir. Saç köklerinin öldüğü dökülmelerde liken gibi dermatolojik hastalıklar ya da bazı bağ dokusu hastalıkları ön planda gelir.
Hangi hastalıklar saç dökülmesi yapabilir?
Saç dökülmelerinin nedenleri aslında oldukça fazladır. Saç dökülmeleri basitçe sikatrisyel yani kalıcı kelliğe neden olabilen ve diğer sebepler olarak incelenebilir. Kalıcı saç dökülmeleri travma, liken hastalığı, enfeksiyöz (özellikle derin mantar enfeksiyonları), romatolojik hastalıklar, bazı sivilceli hastalıklar ve sebebi tam bilinmeyen durumlara bağlı olarak gelişebilir. Erkek tipi kellik dediğimiz androgenetik alopesi erken ve doğru müdahalede kısmi olarak tedavi edilebilir. Bunun dışında kansızlık, vitamin ve mineral eksiklikleri (Biotin, çinko, demir, vitamin B12, folik asit vs), ateşli enfeksiyöz hastalıklar, cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar, tiroid bezinin az/çok çalışması, böbrek üstü bezlerinin hastalıkları, polikistik over ve hormonal bozukluklar, bazı genetik hastalık ve sendromlar saç dökülmesinin nedeni olabilir. Covid enfeksiyonu geçirenlerin neredeyse %25’inde az veya çok saç dökülmesi meydana gelmektedir. Stres ve depresyon gibi psikolojik faktörler de saç dökülmesine neden olur.
Saç dökülmesi ilaç kullanımına bağlı gelişir mi?
Bazı ilaçlar saçın değişik fazlarına etki ederek dökülmesine neden olabilirler. Özellikle kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ajanları saçın büyüme evresini sekteye uğratarak çok hızlı ve yoğun saç kaybına neden olabilir. Bunun dışında bazı antidepresanlar ve psikolojik durum düzenleyiciler, tansiyon, kolesterol ilaçları, kan sulandırıcılar, doğum kontrol hapları da dahil olmak üzere bazı hormon ilaçları, zayıflama ilaçları, bazı ağrı kesiciler, bazı antibiyotik ve mantar ilaçları saç dökülmesinin sebebi olabilir. Herhangi bir ilaç kullanılmaya başladıktan sonraki birkaç ay içinde saç dökülmesi gelişirse, dikkatle değerlendirilmelidir.
Prof. Dr. Zekayi Kutlubay
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı