Egzama (Dermatit)
Egzama (Dermatit) nedir?
Egzama (dermatit) deride kuruluğa, pullu yama tarzında veya sulantılı, kaşıntılı lezyonlara neden olan kronik bir deri hastalığıdır. Halk arasında yaygın bir hastalıktır ve değişik tipleri bulunur. Dermatoloji polikliniklerine başvuru nedenleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Egzamalar içsel ve dışsal olarak iki büyük gruba ayrılır. Egzama birden fazla sebebe bağlı olarak görülebilmektedir; ancak kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Egzamaya yol açan birden fazla etken olduğu düşünülmektedir. Ayrıca egzamanın birçok çeşidi bulunmaktadır. Egzama belirtileri, çeşitlerine göre değişiklik gösterebilmektedir. Egzaması olan bireylerde, deride su toplanması, kaşıntı, kuruluk ve deride çatlaklar görülebilir. Egzama yaşam kalitesinde değişikliğe sebep olmakla birlikte, derideki çatlaklar enfeksiyonlar için giriş noktası oluşturabilmektedir. Bu nedenle egzamanın erken ve doğru tanı ve tedavisi önem taşımaktadır.
Belirtileri nelerdir?
Egzama genellikle tipe göre değişmekle birlikte genellikle deride el ve ayakta kol ve bacaklarda özellikle kıvrım bölgelerinde, saç diplerinde; kızarıklık, kepeklenme, kabuklanma, pullanma, kaşıntı, sulantı, yanma hissi gibi belirtilerle ortaya çıkmaktadır.
Egzama başlangıçta içi su dolu kabarcıklar olarak kendini gösterebilir. Daha sonra bu kabarcıkların yerini kabuklanmalar, deride kuruluk ve kalınlaşma alır. Uzun süreli kronik egzamada deride kalınlaşma ve kaşınmayla birlikte çatlaklar meydana gelir. Derideki çatlaklar mikroorganizamalar için giriş kapısı oluşturur ve enfeksiyona yatkınlık oluşturur. Egzama hastalarında en önemli semptom kaşıntıdır ve hastaların yaşam kalitesini büyük oranda etkilemektedir.
Hangi yaşlarda görülür?
Egzama hemen her yaşta görülebilir fakat egzamanın çeşitli tipleri bulunmaktadır. Atopik dermatit olarak adlandırılan allerjik egzama genellikle bebeklik döneminde başlayıp, ergenlik döneminden sonra gerilemektedir. En sık bebeklik ve çocukluk yaş grubunda görülür. Ancak yetişkin dönemde de devam edebilmektedir
Temas egzaması, saçlı deride görülen yağlı egzama gibi diğer egzama tipleri her yaşta görülebilmektedir.
Vücudun en sık hangi bölgelerinde görülür?
Allerjik egzama bebeklik döneminde yanaklarda, kol ve bacaklarda, çocuklarda eklemlerin iç kısımlarında kollarda ve bacaklarda görülebilir. Yetişkinlik döneminde ise göz kapaklarında, kulakta, eklem içlerinde ve ellerde görülebilir. Temas egzaması ise allerjen maddeyle temas halinde olan bölgelerde görülebilir. En sık el, avuç içlerinde ve ayak tabanında görülür. Yağlı egzama, saçlı deride, kaş aralarında, kulak arkasında, burun kenarlarında ve göğüs ortasında görülebilir. Ev hanımı egzaması ise en sık ellerde görülür. Kozmetiklere bağlı egzamalar en sık yüzde ve göz kapaklarında ortaya çıkabilir.
Hastalığın sebepleri nelerdir?
Allerjik egzamanın tam olarak nedeni bilinmemektedir. Genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Deride su miktarının azalması, çeşitli mikroorganizmaların deriye yerleşimi, gıdalar da egzama oluşumuna katkıda bulunmaktadır.
Temas egzaması ise kozmetik ürünler, deterjanlar, dezenfektanlar, metaller ve çeşitli maddelere temasa bağlı gelişebilmektedir. Özellikle ojeler ve kozmetik ürünlere bağlı olarak göz çevresinde egzama görülebilir. Çok sık el yıkamak, su, sabun da irritan egzamaya neden olabilir. İmitasyon ürünlerin ve metallerin içinde bulunan nikel de egzamaya neden olabilir.
Bulaşıcı mıdır?
Egzama bulaşıcı bir hastalık değildir. Genetik zemini de olması nedeniyle aileden çocuğa geçebilir ancak bulaşmaz. Ancak egzamalı çocukların derileri kuru ve çatlaktır bu nedenle bakteri ve bazı mantarlar deriye kolay yerleşmektedir. Egzamada bulaşma görülmez.
Psikolojik yükü konusunda ne söylemek istersiniz?
Egzama şiddetli kaşıntıya sebep olabilmektedir. Ayrıca vücudun görünen alanlarında kızarık, kabarık ve pullu yaralara ayrıca deride kalınlaşmaya neden olabilir. Bu nedenle hastaların yaşam kalitesinde azalma ve uyku düzeninde bozulma görülebilir. Temas egzaması nedeniyle avuç içlerinde kaşıntı, çatlaklar ve günlük işlevlerde bozulma görülebilir. Bu da hastaların işlevselliğini etkilemektedir. Saçlı deride görülen yağlı egzamada da kaşıntı, kepeklenme görülebilir. Bu durumlar hastaları psikososyal olarak olumsuz etkilemekte ve günlük yaşamı zorlaştırmaktadır.
Tanısı nasıl konulur?
Egzama tanısı genellikle tipik klinik görünüm ve hastalık öyküsüne dayanarak konur. Dermatolog bakarak tanıyı koyabilir. Şüphede kalınan durumlarda biyopsi alınması gerekebilir. Temas egzamasında allerjen maddeyi tespit etmek için yama testi yapılabilmektedir.
Nasıl tedavi edilir?
Egzama yaşamı tehdit eden bir hastalık olmasa da yaşam kalitesini olumsuz etkileyen önemli psikososyal sonuçlara neden olabilen bir hastalıktır. Her hastalıkta olduğu gibi egzama tedavisinde de erken teşhis önemlidir. Varsa egzamayı şiddetlendiren faktörler ortadan kaldırılmalıdır. Egzamanın tedavisinde, lokal ve sistemik ilaçlar kullanılır. Ancak bu ilaçların bilinçsiz kullanımı deriye zarar verebileceği için uzman bir dermatolog denetiminde kullanılmalıdır.
Derinin üst tabakasının bariyerini güçlendirmek önemlidir. Doktorunuzun önereceği nemlendiricilerin kullanılması hastalığın rahatlamasını, derinin korunmasını sağlar. Egzamanın tipine, yerleşim yerine ve şiddetine göre, kortizonlu kremler ve merhemler, nemlendiriciler, deriyi onaran kremler tedavide kullanılır. Bazen eczacıya hazırlattığımız kişiye özel karışımlar da reçete ederiz. Saçlı deride görülen yağlı egzamada ise çeşitli şampuanlar ve losyonlar kullanılmaktadır. Ayrıca hastalara tetikleyici faktörlerden uzak durması önerilmektedir.
Yaş ilerledikçe kaybolma şansı var mı?
Allerjik egzama sıklıkla bebekleri ve çocukları etkilemektedir. Ergenlik döneminden sonra egzamada hafifleme ve iyileşme beklenmektedir. Yaş ilerledikçe kaybolabilir. Ancak bazı hastalarda erişkin dönemde de devam edebilmektedir. Yağlı egzama da daha çok gençlerde görülür, ileri yaşta azalır.
Yakınmaları azaltmak için önerileriniz neler olabilir?
Hastalara kaşıntıyı ve kuruluğu azaltmak için nemlendiriciler, deri bariyerini güçlendiren kremler önerilir. Çok sıcak suyla duş alınmaması ve duş sonrası nemlendirme, gerekli durumlarda kaşıntıyı azaltan tabletler önerilmektedir. Temas egzamasında allerjen maddeden uzak durulması, el yıkama sonrası nemlendirici uygulanması önerilmektedir. Su sabun ve deterjandan uzak durulması da önemlidir.
Prof. Dr. Zekayi Kutlubay
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı