Uyuz hastalığı nedir? Neden olur?

Uyuz, Sarcoptes scabiei var. hominis adı verilen bir parazitin neden olduğu bir deri hastalığıdır. Parazitin bulaşması bu hastalığa neden olur. Bu parazit, insan cildinin üst tabakasında tüneller kazarak yaşar. Dişiler tünellerin içine yumurtalarını bırakırken aynı zamanda dışkılarını da buraya bırakır. Bu durum, ciltte kızarıklık, döküntü ve şiddetli kaşıntıya yol açar.

Hastalığın belirtileri ve en önemli semptomu nedir? Kadın ve erkeklerde vücudun hangi bölgelerinde görülüyor?

Uyuzun belirtileri genellikle enfeste olmuş kişinin cildinde kaşıntı, döküntü ve kızarıklıktır. En önemli ve yaygın semptom şiddetli gece kaşıntısıdır. Bu kaşıntı genellikle özellikle geceleri artar ve uyku problemlerine neden olabilir. Kaşıntı, vücudun birçok bölgesinde hissedilebilir. Uyuzun neden olduğu kaşıntı sonucu ciltte kızarıklık ve döküntüler ortaya çıkar. Bu döküntüler genellikle kabarcıklar veya küçük noktalar şeklinde olabilir. Uyuz paraziti cildin üst tabakasında tüneller açar. Bu tüneller ince çizgiler şeklinde görülebilir ve genellikle gri, kahverengi veya ten rengindedir.

Uyuz genellikle el bilekleri, parmak araları, dirsekler, diz içi, meme ucu, bel, cinsel organlar, kalça ve omuzlar gibi cildin ince ve kıvrımlı bölgelerinde daha yaygın olarak görülür. Ancak, uyuz vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabilir. Bu belirtiler cinsiyet farkı gözetmeksizin herkeste görülür.

Türkiye genelinde uyuz hastalığının görülme oranında nasıl bir artış yaşanıyor?

2018’den itibaren uyuz şikayetiyle hastaneye yapılan başvurular arttı. Uyuz vakalarında 2020 ile 2021 verileri karşılaştırıldığında yüzde 50 artış olduğunu ve artışın devam ettiğini görüyoruz. Özellikle son 6 ay içerisinde uyuz görülme sıklığı çok artmıştır.

Hastalık nasıl bulaşıyor? Nasıl bir tedavi uygulanıyor?

Uyuz, genellikle cilt teması yoluyla bulaşır. Enfekte bir kişiyle doğrudan temas, örneğin sarılmak, aynı yatakta uyumak, uyuzun bulaşmasına neden olabilir. Ayrıca, enfekte kişinin giysileri, havluları veya yatak takımları gibi kişisel eşyalarıyla temas etmek de uyuz bulaşma riskini artırabilir. Uyuz parazitleri cilt temasıyla diğer kişilere geçebilir ve bu böceklerin yumurtaları da bulaşıcıdır.

Uyuz tedavisi genellikle ilaçlarla yapılır. Uyuzda hem sürme hem de ağızdan alınan ilaçları kullanmak gerekir. Uyuz enfeksiyonunu tedavi etmek için ciltteki uyuz parazitleri öldüren özel losyonlar veya kremler kullanılır. Bu ilaçlar genellikle tüm vücuda uygulanır ve belirli bir süre ciltte bırakılır, ardından yıkanır. Bu kremler eczanelerde satılan hazır kremler olabildiği gibi eczacıya hazırlatılan yapma ilaçlar da olabilir.

Uyuzun saç derisinde veya saçta görülmesi durumunda, özel bir ilaçlı şampuan veya losyon kullanılabilir. Bu ürünler uyuz parazitlerini öldürmeye yardımcı olabilir.

Uyuzun bulaşma riskini azaltmak için enfeste kişinin giysileri, yatak takımları, havlular ve kişisel eşyaları 60 derece sıcaklıkta yıkanmalıdır. Evdeki yüzeyler ve eşyalar temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Uyuz bulaşma riskini azaltmak için enfekte kişilerle doğrudan temas edilmemelidir. Bu, enfekte kişinin izolasyonunu ve tedavisini içerir. Enfekte kişinin yakın çevresindeki insanlar da uyuz açısından değerlendirilmeli ve gerektiğinde tedavi edilmelidir.

Tedavi için mutlaka bir dermatologa başvurulmalıdır. Uygun tedavi ve hijyen önlemleri ile uyuz genellikle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Ancak, uyuz belirtileri geçse bile tam tedavi sürecini tamamlamak önemlidir ve enfekte olmuş kişilerin temas edebileceği kişisel eşyaların temizlenmesi de önemlidir. Bu, enfeksiyonun yeniden yayılmasını önlemeye yardımcı olur.

Uyuzun özellikle bebekleri etkilediğini söyleyebilir miyiz?

Uyuz, her yaş grubundaki insanları etkileyebilen bir hastalıktır. Yani, sadece bebekleri değil, aynı zamanda çocukları, gençleri ve yetişkinleri de etkileyebilir. Uyuz, enfeste bir kişiyle doğrudan temas sonucu bulaşabilir ve bu temas her yaşta gerçekleşebilir.

Ancak, bebeklerin ve küçük çocukların bağışıklık sistemi daha zayıf olduğu için uyuz enfeksiyonuna karşı daha savunmasız olabilirler. Bu nedenle, bebeklerde uyuz enfeksiyonu daha ciddi sonuçlara yol açabilir ve tedavi erken aşamada başlatılmazsa sorunlar ortaya çıkabilir. Bebeklerde uyuzun belirtileri daha belirgin olabilir ve cilt reaksiyonları daha şiddetli olabilir. Bu nedenle, bebeklerde uyuz şüphesi durumunda hemen bir dermatologa başvurmak önemlidir.

Ayrıca, bebeklerin uyuz enfeksiyonundan korunması için dikkatli hijyen önlemleri alınmalıdır. Bebeklerin ve küçük çocukların kişisel eşyaları, giysileri ve yatak takımları düzenli olarak yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir. Enfekte bir kişiyle temas etme riski olduğunda bebeklerin uyuzdan korunması için önlemler alınmalıdır.

Dirençli uyuz vakalarında nasıl bir tedavi uyguluyorsunuz?

Dirençli uyuz, uyuz böceklerinin standart tedavilere yanıt vermemesi durumunu ifade eder. Bu durum, uyuz böceklerinin belirli ilaçlara karşı dirençli hale gelmesi sonucu ortaya çıkabilir. Dirençli uyuz vakalarını tedavi etmek için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:

Dirençli uyuz durumunda, genellikle farklı bir tür ilaç veya kombinasyon tedavileri denenebilir. Farklı ilaçlar uyuz parazitlerine farklı şekillerde etki edebilir, bu nedenle bir ilacın etkili olmaması durumunda başka bir ilaç denenebilir.

Dirençli uyuz vakalarında hem sürme hem de ağızdan ilaçlar kullanılmalıdır. Ciltteki belirli bölgelere topikal ilaçlar uygulanabilir. Bu ilaçlar genellikle losyon veya krem şeklindedir ve doğrudan enfekte bölgelere uygulanarak kullanılır.

Bazı durumlarda, ağız yoluyla alınan ilaçlar (oral ilaçlar) reçete edilebilir. Bu ilaçlar uyuz parazitlerine sistemik bir şekilde etki edebilir.

Standart tedavi süresi uzatılabilir. Bazı durumlarda, ilacın uzun süreli kullanımı dirençli uyuz vakalarında daha etkili olabilir.

Tedavi sonrasında semptomların tamamen geçmesi beklenmelidir. Semptomlar geçtikten sonra bile bir süre daha ilacın kullanılması gerekebilir. Tedavi sonrasında düzenli doktor muayeneleri yapılmalı ve semptomlar takip edilmelidir.

Dirençli uyuz vakaları için spesifik tedavi planları oluşturulabilir. Bu planlar, hastanın durumuna ve tedaviye verdiği yanıta göre belirlenebilir. Tedaviye cevap alınamaması durumunda doktorlar genellikle daha özelleştirilmiş ve yoğun tedavi planları geliştirir.

Dirençli uyuz durumunda tedaviyi yönlendirmek ve uygulamak için bir dermatologa danışmanız önemlidir. Dirençli uyuz vakalarının tedavisi genellikle uzmanlık gerektirir ve hasta durumuna özgü bir yaklaşım gerektirebilir.

Türkiye’deki uyuz vakalarını pandemiden önce ve sonra olarak ikiye ayırabilir miyiz?

Karantina sebebiyle evlerde özellikle kalabalık ailelerde yakın temasın artması, hastaların korona enfeksiyonu nedeniyle hastanelere başvurudan çekinmesi, vakalarda büyük artışa neden oldu. Ayrıca son yıllarda uyuz tedavisinde kullanılan ilaçlara karşı bir direnç gelişimi söz konusudur. Direnç gelişiminde hastaların verilen tedaviyi uygun şekilde ve yeterli sürelerde kullanmayışının yanı sıra, aynı evde yaşayan herkesin şikayeti olmasa dahi bu tedaviyi kullanmalarının gerekliliği, aksi takdirde tedavinin başarılı olmasının mümkün olmayışıdır.

Prof. Dr. Zekayi Kutlubay

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı