Adı Sıkıntılı, Kendisi Kaşıntılı Hastalık: Uyuz

Uyuz, 0.3 mm boyutunda bir böceğin (parazit) neden olduğu bir hastalıktır. Yaygın görülen bir parazit hastalığıdır. Son iki yıl içinde görülme sıklığı yaklaşık olarak 5-10 kat artmıştır. Çok kaşıntılı bir hastalıktır ve gece kaşıntısı görülür. Hastalar kaşıntıdan geceleri uyuyamazlar ve geceleri kaşıntıyla uyanırlar.

Uyuz insana zorunlu bir parazittir. Yani yaşaması için insan derisine ihtiyacı vardır. İnsan vücudu dışında en fazla 3-4 gün yaşayabilir. Parazitler ortalama 4-6 hafta yaşarlar ve dişiler deri altında kazdıkları tünellere yumurtalarını bırakırlar. Dişi parazit canlı deride dakikada 2.5 cm yol katedebilir. Uyuzlu bir kişide normalde 12 parazit bulunur. Ama bağışık sistemi düşük kişilerde, kortizon tedavisi görenlerde ve AIDS pozitif olanlarda milyonlarca parazit görülebilir. Ayrıca sokak çocuklarında yüzlerce parazit saptanabilir.

Toplumun her kesiminde görülebilir. Fakat salgınlar yapabilmesi nedeniyle, özellikle bakımevleri, yurtlar, koğuşlar, kamplar, hastaneler gibi yerlerde ve sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda, hijyen koşullarının iyi olmadığı yerlerde daha sık görülür.

Uyuz, direkt temasla bulaşır. Bir kişiden başka bir kişiye geçmesi için en az 15 -20 dakikalık yakın temas şarttır. Cinsel temas ve aynı yatakta yatma ile de bulaşır. Deri teması dışında uyuzlu bir kişinin eşyaları, giysileri ile de bulaşabilir.

Tipik deri döküntüleri, deri yaraları ve gece kaşıntısı uyuz teşhisini koydurur. Eğer teşhis konulamıyorsa, şüpheli belirtilerin olduğu yerleri büyüteç veya mikroskop ile incelemek tanı koymayı sağlayabilir. Uyuz parazitini, yumurtasını ya da hayvanın parçalarını görmek tanıyı destekler.

Özellikle el parmak aralarında, el bileği ve kıvrım bölgelerinde uyuzun belirtileri görülür. Bu alanlarda, küçük su toplayan kabarcıklar ya da tünel dediğimiz parazitin deri altında açtığı yollar görülür. Bazen vücutta yaygın kızarıklık ve tırnak izleri de görülebilir. Erkeklerde özellikle genital bölgeye bakmak gerekir, peniste kabartılar görülebilir. Kadınlarda ise meme başı bölgesinde kırmızımtrak kabuklu yaralar görülebilir. Bebek ve küçük çocuklarda gece kaşıntısı ile beraber yüz, avuç içi ve ayak tabanında döküntüler varsa yüzde yüz uyuz tedavisi verilmelidir.

Tedavide uyuzlu kişi, önce banyo yapmalıdır. Kurulandıktan sonra hafif nemliyken, çeneden aşağı ayak parmak uçları dahil her yere ilaç sürülmelidir. Hasta aynı giysilerini giymeli ve en az 12 saat yıkanmamalıdır. On iki saat sonra yıkandıktan sonra temiz giysiler giymelidir. Tüm yatak çarşafları, havlular vs değiştirilmelidir. Giysiler ve yatak çarşafları makinede 60 °C’de yıkanmalıdır. Bir hafta sonra bu işlem aynen tekrar edilmelidir. Hastanın yakın çevresi, kaşıntı olsun ya da olmasın mutlaka tedavi edilmelidir. Son zamanlarda piyasada mevcut olan ilaçlara dirençli uyuz vakaları ile sıkça karşılaşmaktayız. Her türlü ilacı denemesine rağmen tedavi olamayan hastaların sayısı çoktur. Bu tür hastaları yapma ilaçlar ile tedavi etmek gerekebilir. Yurtdışından ilaç getirtmek zorunda kalabildiğimiz hastalar da mbulunmaktadır. Bazen de elimizdeki ilaçları, daha uzun süre ve daha sık uygulamak gerekebilmektedir. Sonuçta iyi bir temizlik ve hijyen uyuzdan korunmada önemlidir.

Prof. Dr. Zekayi Kutlubay

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı